Over de Goddelijke Liturgie

Het koor verzorgt elke maand de Goddelijke Liturgie in de Titus Brandsma Gedachteniskerk en zingt op uitnodiging elders in het land een Slavisch-Byzantijnse liturgieviering of Slavische gezangen bij een Rooms-Katholieke, protestantse of oecumenische viering.

Het NBK is een liturgisch koor. Dat wil zeggen dat voor ons een waarachtige  vertolking  van liturgische gezangen voorop staat en niet het geven van een muzikale uitvoering.

De Byzantijnse liturgie is onlosmakelijk verweven gebleven met het getijden gebed, zoals dat oorspronkelijk ook in de westerse katholieke traditie was. In de voor- avond van een zon- en feestdag wordt de vigilie gevierd: vespers en metten. De term Goddelijke Liturgie is in de Byzantijnse traditie de naam voor de viering van de eucharistie: gedachtenis van het lijden, sterven en verrijzen van Jezus Christus in  een maaltijdrite met brood en wijn.   Het is een feestelijke gemeenschapsviering voor de zon- en de feestdagen (in de kloosters wordt de eucharistie ook op weekdagen gevierd, behalve in de vasten-tijd). Heel de viering is sacramenteel. Sacrament betekent ook dat het gewone dagelijkse leven wordt geheiligd. Daarom wordt er ook gewoon (dus gedesemd)  brood gebruikt.

Byzantijnse liturgie is de liturgie van de oosterse kerken van Griekenland, de Balkan, Oekraïne, Rusland, en de Melkitische kerk in het Midden-Oosten. Deze kerken behoren tot de orthodoxe kerken, maar er zijn ook oosterse kerken die tot de Rooms-Katholieke kerk behoren. Zo zijn er in Italië twee katholieke bisdommen die al eeuwen lang de Byzantijnse liturgie vieren. Na de scheuring tussen de Westerse katholieke kerk en de orthodoxe kerk van Constantinopel in 1054 zijn er verschillende pogingen tot verzoening gedaan. Een eenzijdige en radicale ‘oplossing’ was dat een aantal orthodoxe bisdommen in de toenmalige Oekraïne, Oost-Polen, Wit-Rusland en Slowakije zich bij de kerk van Rome aansloten, onder de invloed van het concilie van Trente (1563). Dit gebeurde in 1595 bij de Unie van Brest. Politieke druk van de Poolse vorsten was ook een belangrijke drijfveer. In navolging hiervan is in de 18e eeuw onder invloed van de Franse politiek de Melkitische kerk in het Midden-Oosten met de kerk van Rome verenigd. Het gevolg is dat er in de Rooms-Katholieke kerk christenen van de Byzantijnse traditie zijn. Men noemt deze ‘geünieerden’ ook wel ‘Grieks-katholieken’ als verzamelnaam. Het woord ‘Grieks’ slaat hier niet op de Griekse taal, maar op de traditie die in het Griekse Byzantium zijn oorsprong heeft. De Grieks-katholieken hebben de liturgie, de iconen en het kerkrecht, met daarin onder andere de mogelijkheid van gehuwde priesters, van de Byzantijnse traditie behouden.Na de Tweede Wereldoorlog kwamen er Nederlandse dwangarbeiders terug met vrouwen uit (Wit)-Rusland en de Oekraïne, die hun geloof ook in Nederland volgens de Byzantijnse traditie wilden beleven, en ook andere Oekraïense vluchtelingen. Toevallig waren er Nederlandse paters Capucijnen opgeleid om de Byzantijnse liturgie te kunnen vieren. Zij hadden verwacht de zwaar vervolgde (Grieks-katholieke) kerk in de Sovjet-Unie na de oorlog weer op te kunnen bouwen, maar het ijzeren gordijn verhinderde die opzet. In Nederland hebben deze paters kapellen opgericht voor de Byzantijnse liturgie. De vereniging ‘Landelijke Instelling Pokrof’ is hiervan de overkoepelende organisatie.  Geleidelijk kwamen er steeds meer gewone Nederlandse katholieken in deze kapellen. Daarnaast werden Byzantijnse koren opgericht om de Byzantijnse liturgie te vieren in katholieke parochies, teneinde bekendheid te geven aan deze schitterende vorm van liturgie. Er zijn, ter vervanging van de eerste generatie paters, nieuwe priesters opgeleid die de bevoegdheid hebben gekregen om voor te gaan in de Byzantijnse liturgie. Het bestaan van de Byzantijnse liturgie binnen de grote katholieke kerk maakt duidelijk dat deze kerk werkelijk ‘katholiek’ is, dat wil zeggen: algemeen. Namelijk rijk aan verschillen van geloofsbeleving en spiritualiteit binnen het ene apostolische geloof.

(uit: ‘Byzantijnse liturgie in de Rooms-Katholieke kerk van Nederland’, door Paul Brenninkmeijer pr. )